Na wniosek Spółki, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wstąpił do postępowań podatkowych toczących się przed Dyrektorem Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu, a następnie wniósł skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu w związku z utrzymaniem w mocy przez ten organ decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego Wrocław-Stare Miasto określających wysokość zobowiązań w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od stycznia do sierpnia 2013 r. w łącznej wysokości ponad 7 mln zł.
W skarżonych decyzjach organy podatkowe zakwestionowały Spółce prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie obrotu metalami szlachetnymi prawo do odliczenia podatku naliczonego w podatku od towarów i usług uznając, że faktury dotyczące zakupu granulatu złota nie odzwierciedlały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, gdyż podmioty, będące wystawcami faktur dotyczących zakupu granulatu złota, nie prowadziły rzeczywistej działalności gospodarczej, nie nabyły granulatu złota od podmiotów, które na ich rzecz wystawiły faktury, mające dokumentować dostawy tego towaru, oraz że czynności te nie stanowiły czynności podlegających opodatkowaniu, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług.
Stanowisko organów podatkowych zakwestionował zarówno pełnomocnik Spółki oraz Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. W złożonych skargach, Rzecznik zarzucił organom podatkowym nieustalenie w toku prowadzonego postępowania wzorca należytej staranności, który następnie stanowiłby punkt odniesienia do podejmowanych przez Spółkę działań i pozwalałby ocenić czy działania Spółki odbiegały od standardów obowiązujących w tym okresie w obrocie metalami szlachetnymi. Zdaniem Rzecznika, organy podatkowe nie dokonały także wszechstronnej analizy zgromadzonego materiału dowodowego ponieważ pominęły dowody korzystne dla Spółki np. potwierdzające dokonywanie przez Spółkę weryfikacji kontrahentów, co zdaniem Rzecznika świadczyło o wyraźnie profiskalnej ocenie dowodów nastawionej wyłącznie na udowodnienie z góry przyjętej tezy, że Spółka wiedziała lub powinna była wiedzieć, że uczestniczy w transakcjach stanowiących nadużycie prawa w zakresie podatku od towarów i usług.
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu podzielił argumentację pełnomocnika Spółki oraz Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, w związku z czym uchylił zaskarżone decyzje w całości.
W ocenie WSA we Wrocławiu organy podatkowe przede wszystkim nie ustaliły czy Spółka była świadoma czy też powinna być świadoma udziału w oszustwie podatkowym, bowiem jak stwierdził WSA we Wrocławiu z samego faktu, że na poprzednich etapach jego obrotu miało miejsce oszustwo podatkowe nie wynika, że nabywca tego towaru nie mógł posiąść ekonomicznego władztwa nad tym towarem w sposób charakterystyczny dla obrotu gospodarczego, a tym samym, że nie przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z zawartymi transakcjami.
W tym zakresie WSA we Wrocławiu podkreślił, że zwalczanie oszustw podatkowych jest celem uznanym i wspieranym przez dyrektywę, a podatnicy nie mogą w oszukańczy lub abuzywny sposób powoływać się na standardy prawa, niemniej jednak ww. teza ma zastosowanie jedynie gdy na podstawie obiektywnych okoliczności zostanie ustalone, że dostawa została zrealizowana na rzecz podatnika, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nabywając towar uczestniczył w transakcji wykorzystanej do popełnienia oszustwa w podatku od towarów
i usług. Zdaniem WSA we Wrocławiu w skarżonej decyzji tych twierdzeń nie zawarto.
Odnośnie zaś kwestii niedochowania należytej staranności kupieckiej WSA wskazał, że aby stwierdzić czy podatnik działał w sposób przezorny i rozsądny albo wskazujący na świadomość określonego oszukańczego procederu jego kontrahenta należałoby przybliżyć specyfikę rynku obrotem granulatu złota i skontrolować czy prowadzona przez skarżącą działalność odbiegała od określonych praktyk i realiów gospodarczych na danym rynku w badanym okresie. Organy podatkowe nie powinny czynić ustaleń i ocen w oderwaniu od rzeczywistości gospodarczej, a zwłaszcza bez zbadania na czym polegała działalność gospodarcza podatnika, również we współpracy z innymi kontrahentami. Tymczasem oceny poczynione w zaskarżonej decyzji wskazują na dowolność i brak merytorycznego umotywowania.
Z tych zasadniczych przyczyn WSA we Wrocławiu, stwierdził że w sprawie doszło do naruszenia szeregu przepisów prawa procesowego, w szczególności zasady zaufania wynikającej z art. 121 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, którego to naruszenia dopatrzył się Sąd w wielu aspektach sprawy i które to naruszenie uznał za mające istotny wpływ na ocenę ustalonego stanu faktycznego sprawy.
W ponownie prowadzonym postępowaniu WSA we Wrocławiu zalecił organom podatkowym dokonanie spójnych ustaleń czy Spółka wiedziała, że dostawca dopuszcza się określonych nieprawidłowości oraz czy Spółka powinna była wiedzieć, że dostawca dopuszcza się określonych nieprawidłowości, które miały miejsce u konkretnych dostawców na wcześniejszym etapie łańcucha dostaw. W przypadku wykazania, że Spółka powinna wiedzieć, że dopuszcza się określonych nieprawidłowości należy wskazać, jakie działania racjonalny przedsiębiorca powinien był przedsięwziąć w okolicznościach danej sprawy, a następnie ocenić jakie działania zostały podjęte przez Spółkę, aby dochować należytej staranności. Ustalenia takie jak wskazał WSA we Wrocławiu należy poczynić w odniesieniu do konkretnej transakcji.
Na zakończenie WSA we Wrocławiu zobowiązał organy podatkowe do wzięcia pod uwagę art. 10 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, zgodnie z którym organ kieruje się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów. Jak wyjaśnił WSA we Wrocławiu przepis ten oczywiście nie zwalnia organu podatkowego z działań w zakresie w jakim powinien dokonać ustaleń co do stanu faktycznego jak np. ocena świadomości podatnika co do udziału w oszukańczej transakcji, czy braku jego staranności. W przypadku jednak braku dowodów przeciwnych organ powinien uznać, że działanie przedsiębiorcy było uczciwe. Jak podkreślił WSA we Wrocławiu swoje twierdzenia organ powinien oprzeć na przekonującym materiale dowodowym, a niedające się usunąć wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść podatnika – w myśl zasady in dubio pro tributario.
