Sąd Najwyższy wyrokami z dnia: 2 marca 2023 r. Sygnatura II NSNc 107/23 , 19 kwietnia 2023 r., sygn. akt II NSNc 171/23, 16 czerwca 2023r., sygn. akt II NSNc 197/23 oraz 22 czerwca 2023 r., sygn. akt II NSNc 204/23 uwzględnił skargi nadzwyczajne wniesione przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców i uchylił wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie w sprawie o wysokość podstawy wymiaru składek osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie II UZP 1/10 z literalnej interpretacji przepisów wynika niedopuszczalność wkraczania ZUS w podejmowane przez prowadzących działalność gospodarczą decyzje w zakresie deklarowania podstaw wymiaru składek i brak możliwości kontrolowania przez ZUS wysokości kwoty deklarowanej przez przedsiębiorcę (o ile mieści się w ustawowych granicach).
Sąd Apelacyjny w Lublinie w uchylonych przez Sąd Najwyższy wskutek skarg nadzwyczajnych Rzecznika MŚP wyrokach wskazał, iż nie podziela interpretacji prawa przedstawionej w ww. uchwale. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ZUS może kontrolować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne deklarowaną przez przedsiębiorców, ponieważ może kwestionować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników. Umknęło uwadze Sądu Apelacyjnego, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jest pochodną wynagrodzenia za pracę, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców nie jest pochodną przychodu, dochodu czy straty przedsiębiorcy.
W skargach nadzwyczajnych Rzecznik MŚP podkreślił, iż uprawnienie przedsiębiorcy w zakresie deklarowania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest wprost wyrażone
w przepisach prawa, a uznanie, iż ZUS ma prawo kwestionować deklarowaną podstawę stanowi rażące naruszenia prawa, a także zasad demokratycznego państwa prawa i zasady praworządności.
Rzecznik MŚP zaakcentował, iż Sąd Apelacyjny w Lublinie jako konstytucyjny organ władzy sądowniczej wydając zaskarżone wyroki, zmienił reguły gry wbrew jasnemu brzmieniu przepisów prawa, na niekorzyść przedsiębiorcy. Przedsiębiorca działał w zgodzie z przepisami prawa, niczego nie zatajał, nie wprowadził Zakładu w błąd, a mimo wszystko poniósł karę. ZUS, rażąco przekroczył swoje kompetencje, czego nie zauważył Sąd Apelacyjny.
„Od początku funkcjonowania Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców interweniujemy
w sprawach, w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje wbrew literze prawa deklarowaną przez przedsiębiorców podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Skargi nadzwyczajne wnoszone przez Rzecznika okazały się skutecznym narzędziem w celu ograniczenia nieuprawnionych działań ZUS. Już najwyższy czas, aby ZUS przestał krzywdzić ludzi, zaczął przestrzegać Konstytucji Biznesu, w szczególności zasad: co nie jest zabronione jest dozwolone, domniemania uczciwości przedsiębiorcy, rozstrzygania wątpliwości których nie da się usunąć na korzyść przedsiębiorcy” – stwierdził Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców Adam Abramowicz.