Naczelny Sąd Administracyjny wyrokami z dnia 25 września 2024 r. uchylił wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz decyzje Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i decyzje organu pierwszej instancji w przedmiocie nałożenia administracyjnych kar pieniężnych przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia (sygn. akt: III OSK 1038/23, III OSK 1039/23, III OSK 1040/23).
Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargi kasacyjne Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz przedsiębiorcy od wyroków WSA w Warszawie oddalających skargi przedsiębiorcy na decyzje Głównego Inspektora Ochrony Środowiska nakładające na przedsiębiorcę administracyjne kary pieniężne za przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia.
NSA za zasadny uznał zarzut skarg kasacyjnych Rzecznika, według którego oddalenie skarg i nałożenie na przedsiębiorcę administracyjnych kar pieniężnych w stanie faktycznym ustalonym w każdej ze spraw naruszało m.in. art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Rzecznik wskazywał, że przepisy przejściowe ustawy zmieniającej, w tym wynikający z nich okres vacatio legis na dostosowanie się przez przedsiębiorcę do zmian przez uzyskanie pozwolenia zintegrowanego nie uwzględniają sytuacji faktycznych i prawnych związanych z wejściem w życie nowych regulacji, tj. konsekwencji braku posiadania ostatecznego pozwolenia zintegrowanego z przyczyn niezależnych od podmiotu korzystającego ze środowiska, który dopełnił wszelkich formalności w celu kontynuowania prowadzonej działalności zgodnie z aktualnym stanem prawnym. NSA uwzględnił również sformułowany przez Rzecznika zarzut naruszenia art. 194 § 4 ustawy o odpadach poprzez jego niewłaściwe zastosowanie na skutek błędnej wykładni dokonanej jedynie w oparciu o gramatyczne brzmienie tego przepisu z pominięciem istotnych dla sprawy okoliczności braku posiadania przez przedsiębiorcę wymaganego pozwolenia zintegrowanego, które prowadzą do wniosku, że na dzień wydania decyzji przez organ przedsiębiorca dokonał wszelkich niezbędnych czynności w celu uzyskania przedmiotowego pozwolenia.
Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 25 września 2024 r. w ustalonym stanie faktycznym nałożenie na podmiot korzystający ze środowiska w rozumieniu art. 3 pkt 20 lit. a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska administracyjnej kary pieniężnej może bezpośrednio naruszyć zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji RP). Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której na podmiot korzystający legalnie ze środowiska przed złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego zostanie nałożona sankcja finansowa za działanie bez takiego pozwolenia, w sytuacji gdy fakt nieuzyskania pozwolenia zintegrowanego wynikał bezpośrednio z braku działań organów administracji publicznej odpowiedzialnych za prowadzenie postępowania w sprawie wydania pozwolenia zintegrowanego. W konsekwencji tego nałożenie na podmiot korzystający ze środowiska sankcji finansowej w postaci administracyjnej kary pieniężnej będzie również niezgodne z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).