Naczelny Sąd Administracyjny wyrokami z dnia 25 września 2024 r. uchylił wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz decyzje Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i decyzje organu pierwszej instancji w przedmiocie nałożenia administracyjnych kar pieniężnych przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia (sygn. akt: III OSK 1038/23, III OSK 1039/23, III OSK 1040/23).

Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargi kasacyjne Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców  oraz przedsiębiorcy od wyroków WSA w Warszawie oddalających skargi przedsiębiorcy na decyzje Głównego Inspektora Ochrony Środowiska nakładające na przedsiębiorcę administracyjne kary pieniężne za przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia.

NSA za zasadny uznał zarzut skarg kasacyjnych Rzecznika, według którego oddalenie skarg i nałożenie na przedsiębiorcę administracyjnych kar pieniężnych w stanie faktycznym  ustalonym w każdej ze spraw naruszało m.in. art.  2 i art. 31 ust.  3 Konstytucji  RP. Rzecznik wskazywał, że przepisy przejściowe ustawy zmieniającej, w tym wynikający z nich okres vacatio legis na dostosowanie się przez przedsiębiorcę do zmian przez uzyskanie  pozwolenia zintegrowanego  nie  uwzględniają   sytuacji   faktycznych   i   prawnych   związanych z wejściem w życie nowych regulacji, tj. konsekwencji braku posiadania ostatecznego pozwolenia zintegrowanego z przyczyn niezależnych od podmiotu korzystającego ze środowiska, który dopełnił wszelkich formalności w celu kontynuowania prowadzonej działalności zgodnie z aktualnym stanem prawnym. NSA uwzględnił również sformułowany przez Rzecznika zarzut naruszenia art. 194 § 4 ustawy o odpadach poprzez jego niewłaściwe zastosowanie na  skutek błędnej wykładni dokonanej jedynie w oparciu o gramatyczne brzmienie tego przepisu z pominięciem istotnych dla sprawy okoliczności braku posiadania przez przedsiębiorcę wymaganego pozwolenia zintegrowanego, które prowadzą do wniosku, że na  dzień  wydania decyzji przez organ przedsiębiorca dokonał wszelkich niezbędnych czynności w celu uzyskania przedmiotowego pozwolenia.

Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 25 września 2024 r. w ustalonym stanie faktycznym nałożenie na podmiot korzystający ze środowiska w rozumieniu art. 3 pkt 20 lit. a ustawy z dnia 27  kwietnia 2001 r. Prawo  ochrony środowiska administracyjnej kary pieniężnej  może  bezpośrednio   naruszyć  zasadę  zaufania  obywateli  do  państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji RP). Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której na podmiot korzystający legalnie ze środowiska przed złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia  zintegrowanego  zostanie nałożona  sankcja finansowa za działanie  bez takiego pozwolenia, w sytuacji gdy fakt nieuzyskania pozwolenia  zintegrowanego wynikał bezpośrednio z braku działań organów administracji  publicznej odpowiedzialnych za prowadzenie postępowania w sprawie wydania pozwolenia zintegrowanego. W konsekwencji tego  nałożenie na podmiot korzystający ze środowiska  sankcji finansowej w postaci administracyjnej  kary pieniężnej będzie również niezgodne z zasadą proporcjonalności  (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).