12 lutego br. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną wniesioną przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców i uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie w sprawie o wysokość podstawy wymiaru składek osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą.

Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sytuacji, gdy ZUS nie kwestionuje prowadzenia działalności gospodarczej, nie posiada kompetencji do podważania zadeklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek.

Jednocześnie zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego w Składzie Siedmiu Sędziów z dnia 29 listopada 2023 r. – ZUS może weryfikować podstawę wymiaru składek przedsiębiorców, nawet jeśli nie kwestionuje prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd Najwyższy wskazał, iż ZUS może kwestionować podstawę wymiaru składek zadeklarowaną w maksymalnej wysokości w początkowym okresie działalności, gdy jej wysokość nie odzwierciedla przychodów.

Uchwała ta zapadła większością czterech głosów, podczas gdy trzech Sędziów Sądu Najwyższego złożyło zdanie odrębne, w którym to przedstawiło istotny problem: „Sąd Najwyższy, otwierając możliwość >>weryfikacji podstawy wymiaru składek<<, nie wskazał na wiążące i uchwytne jej przesłanki. Niedostatki te powodują pytania o bardziej szczegółowe kryteria, które pozwalałyby na obniżenie deklarowanej przez ubezpieczonego podstawy wymiaru.”

Jednym z nieuchwytnych kryteriów wskazanych w Uchwale z dnia 29 listopada 2023 r. jest określenie początkowego okresu działalności gospodarczej. Rzecznik stoi na stanowisku, że jest to jedynie ścisły początek (pierwszy miesiąc, pierwszy kwartał) jej prowadzenia.

W sprawie rozstrzygniętej wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego br. przedsiębiorca rozpoczął działalność gospodarczą we wrześniu 2014 r., a podstawę wymiaru składek podwyższył w czerwcu 2015 r. Tym samym można wysnuć wniosek, że podwyższenie podstawy wymiaru składek w dziewiątym miesiącu jej prowadzenia nie obejmuje początkowego okresu działalności.

„Skarga nadzwyczajna jest narzędziem umożliwiającym usunięcie z obrotu prawnego wyroków skrajnie niesprawiedliwych, dlatego postuluję zachowanie tego środka zaskarżenia. Chciałabym również zauważyć, iż ze wszystkich podmiotów uprawnionych do wnoszenia skargi nadzwyczajnej jedynie Rzecznik MŚP doprowadza do uchylenia wyroków dotyczących obniżonych przez ZUS podstaw wymiaru składek” – wskazuje Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców Agnieszka Majewska.